Verrijkte plantenmelk, goed voor elk

10 December 2018 onder Voedingsadvies
Kenmerken: 
Sojamelk, plantenmelk, verrijkt, calcium, B12

Vorige week stond er in het NRC een column van Martijn Katan met de titel 'Verrijking voor veganisten'. Ik heb hier veel vragen en reacties over gezien op social media. Sommige vegans waren blij dat Katan aandacht vroeg voor het toevoegen van essentiële voedingsstoffen aan plantaardige producten. Anderen vonden het artikel te negatief. Zelf had ik er gemengde gevoelens bij. Ik vind het moeilijk dat Katan hier alleen veganistische voeding onder het vergrootglas legt, terwijl de meeste omnivore Nederlanders óók afhankelijk zijn van verrijkt brood en margarine om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen.

Verrijkte producten niet alleen voor vegans belangrijk

In zijn artikel geeft Katan terecht aan dat plantaardige voeding goed is voor het klimaat. Vlees en zuivel hebben een onevenredig groot aandeel in de uitstoot van broeikasgassen. Ook verlagen plantaardige producten het risico op hart- en vaatziekten, diabetes en bepaalde soorten kanker. Eigenlijk zouden alle Nederlanders daarom meer plantaardig en minder dierlijk moeten gaan eten. Het is dus ook voor ons allemaal van belang dat plantaardige producten voldoende voedingsstoffen bevatten.

Katan noemt verschillende stoffen waar veganisten mogelijk sneller een tekort aan kunnen krijgen. Hij geeft echter ook aan dat jodium eigenlijk voor alle Nederlanders een probleem is, en dat bakkers dit daarom toevoegen aan het brood. Er zijn ook andere stoffen waar alleseters goed op moeten letten, een omnivoor voedingspatroon bevat niet ‘vanzelf’ voldoende voedingsstoffen. Ongeacht dieetvoorkeur is er is wat kennis van zaken nodig om gezond en volwaardig te kunnen eten. Katan stelt (gekscherend?) voor dat je daar een nauwkeurig bijgehouden spreadsheet bij nodig zou hebben, maar zo ingewikkeld is het ook weer niet. Af en toe kijk ik voor de zekerheid mijn voeding na met de Eetmeter van het Voedingscentrum. Dat is een handige tool die alle voedingswaardes automatisch voor je uitrekent. Dit doe ik ook voor mijn cliënten, zowel vegans als omni's. 

Let extra op als je biologisch eet

Nu even terug naar het brood. Gewoon brood is verrijkt met jodium, biologisch brood meestal niet. Iedereen die vaak biologisch brood eet, loopt dus risico op jodiumtekort. Hetzelfde geldt voor vlees- en zuivelvervangers. De meeste reguliere plantaardige zuivelproducten worden al verrijkt met calcium, vitamine B12 en vaak vitamine D. Ook veel vleesalternatieven bevatten toegevoegde B12 en ijzer. Als je plantaardige melk en vegaburgers gewoon bij de supermarkt haalt, zit je dus meestal goed. 

Biologische fabrikanten zijn echter niet zo happig op ‘kunstmatige toevoegingen’, waaronder helaas ook nuttige vitamines en mineralen. In het bio segment is dus nog veel winst te halen wat verrijking betreft, en niet alleen voor veganisten. Katan stelt voor dat aan biologisch brood zeewier kan worden toegevoegd voor jodium. Er zijn ook calciumrijke zeewiersoorten die al in sommige biologische zuivelalternatieven worden gebruikt. Dat lijkt me een mooie oplossing.

Verrijkte vleesvervangers, biologisch, voedingsstoffen, veganisme

Meer verrijkte producten? Graag!

Anders dan Katan lijkt te denken, eten veel veganisten niet vaker biologisch dan de gemiddelde Nederlander. De markt voor voor plantaardige zuivel- en vleesvervangers bestaat bovendien voor het overgrote deel uit flexitariërs. Al deze mensen kunnen tekorten krijgen als vervangende producten niet verrijkt zijn met de juiste voedingsstoffen. Ik ben daarom net als Katan voor het verrijken van al het brood, plantaardige zuivel en vleesvervangers. Het zou ook fijn zijn als veganistische kaas vaker verrijkt zou worden met calcium. Dat is van belang voor iedereen die nu al meer plantaardig eet en voor alle anderen die dat in de toekomst hopelijk ook gaan doen.

Mag het wat positiever?

Op zich waardeer ik het enorm dat Martijn Katan zijn expertise en reputatie in de media gebruikt om de overheid en voedingsindustrie te prikkelen en om gewone mensen voor te lichten over gezonde voeding. Ik vind het ook fijn dat hij steeds vaker nuttige informatie heeft voor veganisten. Wat hij schrijft is over het algemeen betrouwbaar en goed onderbouwd (in tegenstelling tot de informatie van veel andere internetgoeroe's). Ik volg daarom graag zijn pagina op Facebook.

Ik vind het echter heel jammer dat hij soms wel erg negatief is over veganistische voeding. Katan gaf in de discussie Facebook aan dat hij voorstander is van vegetarisch en veganistisch eten. Ik hoop dat hij die positieve mening in de toekomst nog wat meer zal laten doorschijnen in de toon van zijn artikelen. Vegans, vega's en flexitariërs zijn zeker gebaat bij zijn adviezen over voeding, maar vooral als die op een positieve, opbouwende manier verwoord worden.

Voedingsadvies voor vega's

De basis van een volwaardig plantaardig voedingspatroon volgens de Schijf van Vijf bestaat uit groente, fruit, volkorenbrood met jodium, verrijkte plantaardige melk (het liefst sojamelk), peulvruchten en noten, aangevuld met een B12 supplement. Het is ook goed om paar keer per week een verrijkte vleesvervanger te eten en plantaardige margarine met vitamine A en D op brood smeren.

Als dit oer-Hollandse voedingspatroon niet zo bij je past, bijvoorbeeld omdat je voornamelijk biologisch eet of omdat je niet van brood en melk houdt, dan zijn ook andere manieren aan je voedingsstoffen komen. Dat vraagt dan wel wat extra uitzoekwerk. Voer eens een dagje in in de Eetmeter of een ander programma om te checken of je voldoende van alle voedingsstoffen binnenkrijgt. Twijfel je of je wel gezond eet, doe dan een consult bij een vegan diëtist. Dit kun je meestal vergoed krijgen van je zorgverzekering.

7 Reacties

José Muylaert op 12-12-2018 - 8:07
Fijne info weer Martine ! Ik denk dat ik mijn eigen eten ook wel weer even onder de loep mag nemen, even weer opfrissen. Hopelijk neemt de overheid dit soort dingen ook eens meer mee.
Martine op 12-12-2018 - 11:20
Dankjewel José. Het zou inderdaad heel goed zijn als er vanuit grote gezondheidsorganisaties zoals het Voedingscentrum een duidelijk voedingsadvies voor veganisten komt.
Jacq op 18-12-2018 - 10:01
Hoi Martine, terecht dat je zegt dat er genoeg omnivoren zijn die ook allerlei tekorten oplopen door bijv eenzijdige voeding! Ik geef dat ook altijd als antwoord als men veganisme over een kam scheert met vitaminen en mineralen tekorten ;-) Daarnaast zou het fijn zijn om ook te benoemen uit welke natuurlijke bronnen je bijv calcium verkrijgt, denk aan chiazaad! Dus naast toevoegingen vooral betere voorlichting en een overzichtelijke lijst met natuurlijke bronnen voor je vitaminen en mineralen, toch?!
Martine op 18-12-2018 - 16:23
Hoi Jacq, het is zeker mogelijk om voldoende calcium binnen te krijgen zonder verrijkte producten, maar daarvoor zou men dag wel dagelijks een flink bord vol donkergroene bladgroente en/of met calcium gestremde tofu moeten eten. Chiazaad en sommige andere noten, zaden en peulvruchten bevatten ook calcium, maar dat is in de meeste gevallen minder goed opneembaar voor het lichaam dan calcium uit bladgroente, tofu en verrijkte plantenmelk. De meeste Nederlandse vegans eten niet dagelijks veel groene bladgroentes of tofu, en voor hen is het dus echt belangrijk om dagelijks 1 à 2 bekers of kommen verrijkte plantenmelk of yoghurt te gebruiken.
Muriël op 31-1-2019 - 22:06
Maar waarom niet gewoon adviseren om meer groene bladgroenten, etc te eten om deze essentiële voedingsstoffen binnen te krijgen? Geïsoleerde vitaminen zijn volgens mij helemaal niet zo gezond. Teveel vit. A supplementen gebruiken wordt geassocieerd met longkanker bijvoorbeeld. Het lijkt mij te gemakkelijk om een route niet te adviseren "want mensen eten niet zo". Of: " mensen zijn het niet gewend". Met die mentaliteit houden we de farmaceutische industrie overeind...
Martine op 1-2-2019 - 15:34
Hoi Muriël, in mijn ervaring vinden de meeste mensen het oprecht heel moeilijk om dagelijks voldoende donkergroene bladgroente en andere plantaardige calciumbronnen te eten om daar alle benodigde calcium uit te kunnen halen. Ik heb het zelf geprobeerd, en mij lukt het ook niet, ondanks dat ik verder toch gezond en gevarieerd eet. Er zijn bovendien geen nadelige gevolgen bekend van laaggedoseerde calciumsupplementen of van met calcium verrijkte dranken. Verrijkte plantenmelk is ook geen product van de farmaceutische industrie. Je kunt je voeding eens narekenen met cronometer.com of de Eetmeter, zodat je kunt zien hoeveel calcium je binnenkrijgt en welke voedingsmiddelen je zou kunnen eten om de AHD van 950 mg te halen. Houdt er daarbij rekening mee dat calcium uit bonen, zaden en noten minder goed opneembaar is dan die uit bladgroente, tofu en verrijkte plantaardige melk.
Elise op 24-11-2020 - 16:32
Voor jodium gebruik ik LoSalt. 2/3 kalium 1/3 natrium en bevat meer toegevoegd jodium dan ander zou. Omdat je daarnaast ook nog iets meer ervan strooit krijg je makkelijk genoeg jodium binnen, ook als je niet veel brood eet.

Schrijf een reactie