Verrijkte plantenmelk, goed voor elk

Vorige week stond er in het NRC een column van Martijn Katan met de titel 'Verrijking voor veganisten'. Ik heb hier veel vragen en reacties over gezien op social media. Sommige vegans waren blij dat Katan aandacht vroeg voor het toevoegen van essentiële voedingsstoffen aan plantaardige producten. Anderen vonden het artikel te negatief. Zelf had ik er gemengde gevoelens bij. Ik vind het moeilijk dat Katan hier alleen veganistische voeding onder het vergrootglas legt, terwijl de meeste omnivore Nederlanders óók afhankelijk zijn van verrijkt brood en margarine om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen.

Verrijkte producten niet alleen voor vegans belangrijk

In zijn artikel geeft Katan terecht aan dat plantaardige voeding goed is voor het klimaat. Vlees en zuivel hebben een onevenredig groot aandeel in de uitstoot van broeikasgassen. Ook verlagen plantaardige producten het risico op hart- en vaatziekten, diabetes en bepaalde soorten kanker. Eigenlijk zouden alle Nederlanders daarom meer plantaardig en minder dierlijk moeten gaan eten. Het is dus ook voor ons allemaal van belang dat plantaardige producten voldoende voedingsstoffen bevatten.

Katan noemt verschillende stoffen waar veganisten mogelijk sneller een tekort aan kunnen krijgen. Hij geeft echter ook aan dat jodium eigenlijk voor alle Nederlanders een probleem is, en dat bakkers dit daarom toevoegen aan het brood. Er zijn ook andere stoffen waar alleseters goed op moeten letten, een omnivoor voedingspatroon bevat niet ‘vanzelf’ voldoende voedingsstoffen. Ongeacht dieetvoorkeur is er is wat kennis van zaken nodig om gezond en volwaardig te kunnen eten. Katan stelt (gekscherend?) voor dat je daar een nauwkeurig bijgehouden spreadsheet bij nodig zou hebben, maar zo ingewikkeld is het ook weer niet. Af en toe kijk ik voor de zekerheid mijn voeding na met de Eetmeter van het Voedingscentrum. Dat is een handige tool die alle voedingswaardes automatisch voor je uitrekent. Dit doe ik ook voor mijn cliënten, zowel vegans als omni's. 

Let extra op als je biologisch eet

Nu even terug naar het brood. Gewoon brood is verrijkt met jodium, biologisch brood meestal niet. Iedereen die vaak biologisch brood eet, loopt dus risico op jodiumtekort. Hetzelfde geldt voor vlees- en zuivelvervangers. De meeste reguliere plantaardige zuivelproducten worden al verrijkt met calcium, vitamine B12 en vaak vitamine D. Ook veel vleesalternatieven bevatten toegevoegde B12 en ijzer. Als je plantaardige melk en vegaburgers gewoon bij de supermarkt haalt, zit je dus meestal goed. 

Biologische fabrikanten zijn echter niet zo happig op ‘kunstmatige toevoegingen’, waaronder helaas ook nuttige vitamines en mineralen. In het bio segment is dus nog veel winst te halen wat verrijking betreft, en niet alleen voor veganisten. Katan stelt voor dat aan biologisch brood zeewier kan worden toegevoegd voor jodium. Er zijn ook calciumrijke zeewiersoorten die al in sommige biologische zuivelalternatieven worden gebruikt. Dat lijkt me een mooie oplossing.

Meer verrijkte producten? Graag!

Anders dan Katan lijkt te denken, eten veel veganisten niet vaker biologisch dan de gemiddelde Nederlander. De markt voor voor plantaardige zuivel- en vleesvervangers bestaat bovendien voor het overgrote deel uit flexitariërs. Al deze mensen kunnen tekorten krijgen als vervangende producten niet verrijkt zijn met de juiste voedingsstoffen. Ik ben daarom net als Katan voor het verrijken van al het brood, plantaardige zuivel en vleesvervangers. Het zou ook fijn zijn als veganistische kaas vaker verrijkt zou worden met calcium. Dat is van belang voor iedereen die nu al meer plantaardig eet en voor alle anderen die dat in de toekomst hopelijk ook gaan doen.

Mag het wat positiever?

Op zich waardeer ik het enorm dat Martijn Katan zijn expertise en reputatie in de media gebruikt om de overheid en voedingsindustrie te prikkelen en om gewone mensen voor te lichten over gezonde voeding. Ik vind het ook fijn dat hij steeds vaker nuttige informatie heeft voor veganisten. Wat hij schrijft is over het algemeen betrouwbaar en goed onderbouwd (in tegenstelling tot de informatie van veel andere internetgoeroe's). Ik volg daarom graag zijn pagina op Facebook.

Ik vind het echter heel jammer dat hij soms wel erg negatief is over veganistische voeding. Katan gaf in de discussie Facebook aan dat hij voorstander is van vegetarisch en veganistisch eten. Ik hoop dat hij die positieve mening in de toekomst nog wat meer zal laten doorschijnen in de toon van zijn artikelen. Vegans, vega's en flexitariërs zijn zeker gebaat bij zijn adviezen over voeding, maar vooral als die op een positieve, opbouwende manier verwoord worden.

Voedingsadvies voor vega's

De basis van een volwaardig plantaardig voedingspatroon volgens de Schijf van Vijf bestaat uit groente, fruit, volkorenbrood met jodium, verrijkte plantaardige melk (het liefst sojamelk), peulvruchten en noten, aangevuld met een B12 supplement. Het is ook goed om paar keer per week een verrijkte vleesvervanger te eten en plantaardige margarine met vitamine A en D op brood smeren.

Als dit oer-Hollandse voedingspatroon niet zo bij je past, bijvoorbeeld omdat je voornamelijk biologisch eet of omdat je niet van brood en melk houdt, dan zijn ook andere manieren aan je voedingsstoffen komen. Dat vraagt dan wel wat extra uitzoekwerk. Voer eens een dagje in in de Eetmeter of een ander programma om te checken of je voldoende van alle voedingsstoffen binnenkrijgt. Twijfel je of je wel gezond eet, doe dan een consult bij een vegan diëtist. Dit kun je meestal vergoed krijgen van je zorgverzekering.