Masterclass etiketten lezen voor vegans

Als je veganist wordt kan het etiketten lezen in het begin best een beetje tegenvallen. Ik beloof je, het went heel snel en je wordt er ook steeds beter in. Bovendien kun je na een paar weken blindelings je lievelingsproducten vinden waarvan je al weet dat ze vegan zijn, zodat je veel minder hoeft te lezen dan in het begin. Iedereen (ik ook!) maakt wel eens een foutje, dus til er niet te zwaar aan en probeer gewoon om het de volgende keer beter te doen. In dit artikeltje vertel ik je alles wat je moet weten om wereldkampioen etiketlezen te worden.

Eerst maar even de basics: om te weten of een product vegan is moet je naar de ingrediëntenlijst kijken. Als hier dierlijke stoffen in staan is het product niet vegan, zie de lijst hieronder. Kijk niet naar de voedingswaardes. Daar staat meestal 'eiwit', maar dat kan zowel dierlijk als plantaardig zijn. Iedere plant bevat namelijk een kleine of grotere hoeveelheid plantaardig eiwit/proteïne.

Namen van dierlijke producten

Vlees: kip, rundvlees, varkensvlees, vis, tonijn, kabeljauw, zalm, garnaal, spek, bacon, reuzel, kippenbouillon, rundvleesbouillon, trassi etc.

Zuivel: melk, yoghurt, boter, botervet, room, lactose, lactitol (E966), wei (weipoeder), kaas, caseïne.

Eieren: kippenei, kwartelei, kippenei-eiwit, scharrelkippenei-eiwit, eidooier, albumine, lecithine van ei.

Overige: gelatine, honing, bijenwas (E901), schellak (E904), karmijn (E120), lanoline, vitamine D3 (dit kan vegan zijn, maar wordt vaak uit schapenwolvet gehaald)

Er zijn ook instinkers die juist wél vegan zijn. Melkzuur en cacaoboter zijn bijvoorbeeld veganistisch! Ook boteraroma kan vegan zijn. Eiwit (proteine) kan zowel plantaardig als dierlijk zijn, bijvoorbeeld soja-eiwit. Er zijn ook vegan 'yoghurtculturen' die in plantaardige yoghurtalternatieven worden gebruikt.

Een handig trucje is om eerst de ingrediëntenlijst even snel te scannen op dikgedrukte woorden. Veel dierlijke producten zoals melk en ei zijn namelijk bekende allergenen en moeten volgens de wet duidelijk herkenbaar op het etiket staan. Zo kun je vrij snel zien of een product iets dierlijks bevat. Zie je geen dikgedrukte woorden, lees het etiket dan nog een keer rustig door. Er zijn gelukkig ook steeds meer producten waar 'vegan' op staat of die een vegan keurmerk hebben. Bij deze producten hoef je in principe niet de ingrediëntenlijst te lezen (blijf alert, want fabrikanten maken wel eens een foutje).

Hoe zit het met 'sporen van'?

Soms staat er ónder de lijst met ingrediënten een waarschuwing als 'bevat mogelijk sporen van melk'. Zulke 'sporen van' mededelingen gaan over mogelijke kruisbesmetting van producten in de fabriek. Ze zijn bedoeld voor mensen die extreem allergisch zijn. De meeste veganisten letten niet op dit soort waarschuwingen, omdat het om minuscule hoeveelheden gaat die bovendien niet expres worden toegevoegd.

E-nummers

E-nummers zijn ingrediënten die door de EU op veiligheid zijn getest. De meeste E-nummers komen ook van nature in onze voeding voor. Er is een hoop bangmakerij over te vinden van mensen die beweren dat e-nummers ongezond zijn, maar dat is grotendeels onterecht. Daar schrijf ik later nog wel eens een artikel over. Voor deze post gaat het alleen over welke e-nummers wel en niet vegan zijn.

De Nederlandse Vereniging voor Veganisme heeft een heel handig e-nummerkaartje gemaakt wat je kunt uitprinten en in je portemonnee stoppen als je boodschappen gaat doen. Er zijn ook telefoonapps voor e-nummers, maar daar staat vaak een hoop bangmakerij en onjuiste of verouderde informatie in. Het kaartje van de NVV is veel beter onderbouwd. Food-info.net is ook een handige en betrouwbare site als je snel even een e-nummer wilt opzoeken. Ik heb op basis van mijn eigen ervaring bij het navragen van producten een shortlist gemaakt van e-nummers die ik echt wil vermijden omdat er een reële kans is dat ze dierlijk zijn.

Kort samengevat: er zijn een paar e-nummers die dierlijk zijn, namelijk E120 (karmijnrood uit luizen), E901 (bijenwas), E904 (schellak) en E966 (lactitol). Er zijn er nog een paar meer maar die kom je in de praktijk eigenlijk nooit tegen. Dan zijn er nog heel veel nummers die in theorie dierlijk kunnen zijn, maar die tegenwoordig vrijwel altijd van plantaardige grondstoffen worden gemaakt. Ik kom bij het navragen eigenlijk nooit meer dierlijke versies van mogelijk dierlijke e-nummers tegen. De enige uitzondering daarop is E630-E640. Die zijn af en toe nog wel eens dierlijk.

Aroma

Als een product samengestelde ingrediënten zoals margarine bevat, moeten de bestanddelen daarvan uitgeschreven staan op het etiket, zodat je kunt zien of het vegan is. Als zo'n samengesteld ingrediënt echter minder dan 2% van het gewicht van het product omvat, hoeven de bestanddelen niet uitgeschreven te staan. Dat is bijvoorbeeld vaak het geval met 'aroma'. Vaak staan alleen de allergenen in het aroma op het etiket, want die moeten altijd worden vermeld, ongeacht het gewicht. Als er 'aroma (soja)' op het etiket staat is dat dus geen garantie dat er niet ook dierlijke ingrediënten in het aroma zitten. Om dit zeker te weten kun je het navragen bij de fabrikant.

Aroma is vooral een risico bij hartige producten zoals soepen en kruidenmixen, omdat er best vaak vlees in verstopt zit. Aroma in zoete producten is redelijk safe, omdat hier over het algemeen geen vlees in verwerkt wordt. Melk en ei zijn allergeen en moeten dus altijd vermeld staan. Het aroma in een zoet product kan dus hooguit honing bevatten, en in zeer zeldzame gevallen bevergeil (dit wordt soms gebruikt voor vanille-aroma in luxe ijsproducten en dergelijke).

Wat niet op het etiket staat

Nu komt het meest geniepige stukje. Zogenaamde 'hulpstoffen' die gebruikt worden tijdens het productieproces, maar die geen functie hebben in het eindproduct, hoeven niet op het etiket te staan. Zo kan het dat er bijvoorbeeld broodverbetermiddel L-cysteïne uit eendenveren in brood zit of dat dranken met gelatine helder gemaakt worden, zonder dat je dit op het etiket kunt zien. Gelukkig gebruiken Nederlandse bakkers over het algemeen plantaardige L-cysteine en worden steeds meer dranken veganistisch geklaard. Niet alle veganisten zijn even streng in de leer als het op dit soort verborgen hulpstoffen aankomt. Zelf probeer ik thuis op te letten dat ik vegan geklaarde dranken koop, maar buitenshuis laat ik dit varen. Op Barnivore en de vegan Wijn Database van Plantaardigheidjes kun je opzoeken welke alcoholische dranken vegan worden geklaard. Voor niet-alcoholische dranken zit je in ieder geval veilig met troebele dranken (die zijn niet geklaard) en met de sappen van Appelsientje (vegan geklaard).

OMG, zo veel dingen om op te letten!

Duizelt het je nu? Geen zorgen, doe rustig aan en voor je het weet ben je een meester-etikettenlezer. Als dit alles nog even te veel voor je is, kijk dan eens naar mijn super toegankelijke handleiding voor veganist worden in 8 stappen. Je kunt ook beginnen met producten waarvan alles al uitgezocht is, zoals die op Gewoon Vegan en de Veganisme Wiki..